Oorlogsmisdaden

Ik heb me altijd afgevraagd waarom oorlogsmisdaden een speciale behandeling vereisen. Is het omdat het een ongelijke strijd is en vaak ongewapende burgers sterven, veelal oudjes, vrouwen en kinderen, want ja, de mannen vechten? Is het leven van de civiele bevolking meer waard van die van de soldaten? Is het om het voeren van oorlog aanvaardbaar voor te stellen? Zijn er propere oorlogen en vuile oorlogen? Misschien zijn het vragen die elk een stukje van het antwoord bevatten. Maar ik neig toch naar het laatste. Het onderscheid tussen een halsmisdaad van gemeen recht en oorlogsrecht bestaat om oorlog te rechtvaardigen. Een ongelijke strijd heeft geen enkele agressor ooit tegengehouden.

En net op het moment dat Joe Biden zijn Russische opponent tot oorlogsmisdadiger verklaart, had ik twee producties van Amerikaanse makelij gezien die de morele autoriteit van het VS-bestel aantasten. Nu was me op het vlak van hypocrisie al langer de dubbele maatstaf opgevallen die in onze westerse wereld heerst. Zo heeft de VS dat internationaal strafhof in Den Haag nooit erkend. Het is zelfs zo dat Europa duidelijk is gemaakt dat indien we ooit een Amerikaan voor dit gerecht brengen, het leger zal binnenvallen om die landgenoot te ontzetten. Dat er tot op heden enkel wat Afrikaanse en ex-Joegoslavische oorlogsmisdadigers werden veroordeeld wijst er op dat dit hof toch vooral een westers politiek instrument is. ‘Iedereen is gelijk voor de wet, maar sommigen zijn meer gelijk dan anderen,’ zei het oppervarken in Animal Farm. Maar dat was dan weer een parodie op het communisme.

De twee producties, zie hoger, zijn te bekijken op Play More. Ze behandelen de buitenwettelijke, – want de gevangenissen liggen buiten de jurisdictie van het Amerikaanse gerechtssysteem-, opsluiting van ‘potentiële’ terroristen, die aan de afschuwelijke tragedie van 9/11, zouden hebben deelgenomen.

In “The Mauritanian”, een fictiefilm over een waar gebeurd verhaal vernemen we wat een jongeman uit Mauritanië is overkomen tijdens zijn 14-jarig verblijf in Guantanamo, die Amerikaanse enclave op Cuba, ‘waar je de zee hoort, maar niet te zien krijgt, zei de commentaarstem. De jongen wordt gearresteerd en zonder aanklacht of proces in de gevangenis gegooid. Enkel vage aanwijzingen, die door hem kunnen weerlegd worden, zijn de aanleiding tot zijn opsluiting. Dat hij ooit had meegevochten met Osama Bin Laden in Afghanistan was erg verdacht, zelfs toen de jongen er op wees dat hij toen met Amerika streed tegen de Russische bezetting aldaar. Op dat moment had hij nog zin voor humor, maar dat zou snel veranderen toen de “enhanced” ondervragingstechnieken begonnen. “Enhanced” is een eufemisme voor foltering, fysiek en psychisch. Op een bepaald moment was er in de media veel te doen over “waterboarding”, iets waarbij men gevangenen tot aan de verdrinkingsdood brengt, maar er werden nog veel meer martelingen toegepast, gaande van de goeie, ouwe aframmeling tot wekenlange sociale isolatie, waarbij de gevangene met een zak op het hoofd op een stoel vastgebonden zit. Ik denk dat zoiets nog het ergste is. Het breekpunt van de jongen kwam toen ze dreigden zijn familie te arresteren en zijn moeder te verkrachten. Toen bekende hij alle mogelijke terroristische daden die hem werden voorgesteld. Maar het was een film, met een happy end. Een verbeten mensenrechtenadvocate, vertolkt door Jodie Foster kan hem eindelijk vrij krijgen, na de gebruikelijke obstakels van tonnen papier, elke lijn zwart doorstreept, wat ze fijntjes “redacted” noemen. Het is een moedige film en ook een eerlijke film, want hoewel je merkt dat er op een heel dun koord wordt gedanst, geeft hij toch de gruwel van het geheel aan. Als je te ver gaat, komt je film er gewoon niet en dat zou spijtig zijn. Want er zijn zo veel prachtige mensen in de VS, heel veel advocaten die voor de mensenrechten in nabijgelegen bananenrepublieken opkomen, zelfs als dat tegen de belangen van de grote corporaties ingaat. Er zijn de klokkenluiders die uit alle geledingen van het overheidsapparaat, zelfs het leger en de geheime diensten, komen zoals Chelsea Manning en Edward Snowden. Er zijn ook tal van senatoren en volksvertegenwoordigers die tegen de mainstream teneur en die van hun partij durven ingaan, zoals Robert Kennedy jr. bij voorbeeld, iets waar wij met onze particratie slechts van durven dromen.

De tweede productie is een documentaire getiteld “The forever prisoner”, eveneens op Play More, die een minder goede afloop kent en zo mogelijk nog verschrikkelijker is. Deze keer gaat het om een Palestijnse man die beschuldigd wordt door een andere gevangene van de “war on terror”, na de gebruikelijke folterpraktijken waarvan experts zeggen dat informatie bekomen door marteling onbruikbaar zijn. Het dilemma, mag je een mens folteren als je er mensenlevens mee kunt redden, werd al eens ten berde gebracht in de spannende serie “24” met zoontje Sutherland, die daarna in “Designated survivor” een crème van een president speelt. Bij de eerste reeks heb ik na twee seizoenen afgehaakt, bij de tweede na twee episodes. Fictie moet meer zijn dan fictie.

Om terug te komen bij de eeuwige gevangene, in deze reeks kreeg ik de indruk dat het handboek van foltering, geschreven door een CIA-contractor die er tot op de dag van vandaag nog heilig in geloofde, nog grondiger werd gevolgd. De FBI had toen al afgehaakt, waardoor de gevangene volledig aan de “masters of torture”, pardon “enhanced interrogation”, was overgeleverd. Of hij echt schuldig was, of er een terreuraanslag door vermeden werd, was niet duidelijk. Werden de aanslagen na 9/11 in Europa, het VK, Spanje, België, Frankrijk enz. enz. er door vermeden ? Sir, no Sir. Het werd wel gebruikt als excuus. De gruwel ging door in de zogenaamde “black sites” die her en der in de wereld werden opgericht. Na verloop van tijd gebeurde met de gevangene wat ook met de beagles gebeurde waarop dergelijke praktijken werden getest. Ze werden mak en apathisch. Het licht in hun ogen was gedoofd. Ze waren levend dood, zoals Jane Goodall opmerkte bij de bonobo in gevangenschap.

De eeuwige gevangene resideert nu op Guantanamo Bay. Hij kreeg zelfs twee advocaten: een militaire en een burgerlijke. Ik weet niet goed waarom, want hij is nooit aangeklaagd en zal dan ook nooit kunnen berecht worden. Hij zal daar de rest van zijn leven slijten. Enkel de militaire advocate werd aan het woord gelaten. Hij gedroeg zich een beetje als een diva, zei ze. Dat zag je ook op de beelden, stilstaande beelden leek het me. Want de man zat gewoon in een stoel. Hij had immers tal van kogelwonden toen hij gearresteerd werd, maar hij moest snel ondervraagd worden (de volgende aanslag voorkomen, weet je wel) en daardoor en wellicht ook door die versterkte ondervragingstechnieken, had hij er blijkbaar wat handicaps aan overgehouden. Maar kom, hij was netjes geschoren, droeg een mooi wit pak en ergens in de buurt kon je een cocktail met parasolletje vermoeden. Een ding had hij niet: vrijheid. Maar ik weet niet of dat voor hem nog enige betekenis had. Het deed me denken aan die Canadese vrouw die een lobotomie had ondergaan. Ze had iedereen en alles vergeten, zei haar gezin. Ze functioneerde nog, maar je kon geen hoogte meer van haar krijgen.

Na het bekijken van al dat fraais vroeg ik me af hoe het met Julian Assange ging. Die zit nu ook al zo lang in sociale isolatie en wie weet wat nog allemaal, in die vreselijke Britse gevangenis. Of is hij ondertussen al overgeleverd aan de VS en naar een van die duistere oorden gevlogen? Het laatste dat is las was dat zijn verbod op uitlevering door het hooggerechtshof was vernietigd. Zonder kans op beroep. Vroeger kreeg je nog wel eens een update op RT, maar die is nu uit de ether verjaagd. De aanleiding voor zijn opsluiting was de verspreiding van beelden over een oorlogsmisdaad. Het argument was dat dit militairen op het terrein in gevaar kon brengen. Het aloude argument voor geheimhouding van betwistbare overheidsdaden. Je zou kunnen zeggen dat Julian Assange ook “redacted” is.