Toen onze bevoegde minister de wens uitsprak om twee opvangcentra voor Oekraïense vluchtelingen bij te bouwen, vond ik dat wat voorbarig. Hij zei zelf dat het huidige gebouw nog maar voor de helft was gevuld, maar dat kon snel veranderen. Rond die tijd, alsof het er om was gedaan, werd het onderzoek van de Koning-Boudewijnstichting bekend gemaakt over de dak- en thuislozen, mensen die in caravans, tenten, in opvangcentra of bij familie en vrienden verbleven… kortom de mensen zonder eigen of gehuurd dak boven het hoofd in ons Bourgondische koninkrijkje bij de Noordzee. Het was wel schrikken toen ik die studie even opzocht. Vooral van de vaststelling dat in heel wat regio, zowel stedelijk als landelijk, de groep van de jongvolwassenen en de dertig-veertigers hoge staafjes scoorden. De duurtijd van het thuis- of dakloos zijn was ook lang in bepaalde gevallen, langer dan twee jaar. Het was ook de autochtone bevolking die het best vertegenwoordigd was. Te beschaamd, te marginaal, niet zelfredzaam genoeg? Ik heb verhalen gehoord van allochtone families die zodra hun kinderen achttien worden, die op zoveel mogelijk plekken op de lijst van de sociale woningen laten zetten. Ik wijs deze mensen niet met de vinger. Ze hebben gelijk. In een westers land dat de mensenrechten zegt te respecteren, moet iedereen een menswaardig onderkomen hebben. Nee, ik vind dat ook de autochtone burger dezelfde slimme truc moet gebruiken. Hij heeft er recht op. Wellicht heeft hij op een af ander moment belastingen en RSZ betaald. Of zijn ouders. Of zijn grootouders. Tijdens een van de talloze oorlogen op ons grondgebied, hebben zijn voorouders misschien het leven gegeven en hun nazaten hebben meegewerkt aan de heropbouw van onze gemeenschap. Daarom… eis uw recht op onderdak op. Niet beschaamd zijn en laat u niet met een smoes wegsturen. Schakel een mensenrechtenadvocaat in, die werkt gratis voor god, pro deo. Wat me ook opviel is dat de meesten van de daklozen geen psychiatrisch verleden hebben of een drugsproblematiek. Ze zijn mensen zoals u en ik, die pech hebben gehad en te braaf waren om stennis te maken. Het zijn mensen die hun best hebben gedaan en slachtoffer werden van lockdowns, winkelsluitingen, uit de pan gerezen energieprijzen, kredietcrisissen, kunstmatige schaarste, dure transitiekosten enz. enz. Degenen die dit veroorzaakten zijn de oorzaak dat moeders met kinderen op straat moeten leven. Markant detail: het merendeel leeft van een vervangingsinkomen.
Het wordt tijd dat we onze vrijheden weer opeisen, want de coronatoeters en -bellen beginnen zich weer te roeren. In de VS en het VK – onze grootste gidslanden – wordt alweer een nieuwe coronavariant aangekondigd, die besmettelijker zou zijn dan omicron. Ik dacht dat die al erg besmettelijk was. Misschien worden we al ziek door naar mekaar te kijken. Op naar de stad der blinden, zou ik zeggen. Dat in Amerika veel minder mensen waren ingeënt en geboost dan in Engeland was nog meer reden voor bezorgdheid. Laat de beschermende vaccins en hun maatregelen maar aanrukken. Safety first! Karl Popper had daar een andere mening over. Hij zag in de aangekondigde botsing tussen vrijheid en veiligheid slechts een hersenschim, omdat er geen vrijheid kan zijn zonder dat die door de overheid wordt beveiligd en omgekeerd kan alleen een staat door vrije burgers bestuurd een zekere mate van veiligheid bieden. Dat druist dus volledig in tegen de noodwetten die in het vrije westen werden ingesteld. En dat komt dan van een hevige verdediger van de liberale democratie. Blijkbaar is de huidige liberale lichting dat vergeten.
De aandacht die de grote media aan de vluchtelingen uit Oekraïne besteden staat in een schrik contrast met die voor de vluchtelingen in eigen land. Is het omdat de eerste groep op de loop is voor de gevreesde Rus en de tweede slechts voor schuldeisers en hun incassobureaus en deurwaarders? Is het omdat het levensgevaar in het eerste geval acuter is dan in het tweede? Wat me steeds weer opvalt is de discrepantie tussen wat wordt gezegd en het getoonde. Meer dan een miljoen vluchtelingen zegt de reporter ter plaatse en dan zie je achter hem niets dan gele en oranje vestjes van hulpverleners. ‘Het is vandaag een kalme dag,’ voegt hij er snel aan toe, alsof iemand dat hem vlug in het oortje heeft gefluisterd. Ik hoorde ook een verslaggever (?) op de radio spreken over afgerukte ledematen. Het was de eerste keer dat ik een journalist zo onverbloemd over een vreselijk tafereel hoorde spreken. Ook de eerste keer dat woorden gruwelijker waren dan beelden.
Het aantal vluchtelingen is één zaak, of die mensen daar echt mee geholpen zijn is een andere kwestie. Veel vluchtelingen die bij ons onderdak vinden, zijn niet gelukkig. Ze willen zo snel mogelijk naar hun land terugkeren. Zelfs als ze een beter onderkomen, met meer comfort dan thuis krijgen, zijn ze ontevreden. Vraag dat maar na bij de maatschappelijk werksters in steden en gemeenten. Soms wordt dat uitgelegd als ondankbaarheid. Ook als psychische problemen. Dat is omdat wij niet meer begrijpen wat het is om ontheemd te zijn. Dat is meer dan veilig zijn voor oorlog, dat is aankomen in een land dat je niet kent, met een taal en een cultuur die je vreemd is, een land waar je als vreemdeling en slachtoffer bekeken wordt. Je kan kiezen tussen betutteling en afkeer. Zelfs Afrikaanse kinderen die als baby geadopteerd zijn door een Westers gezin, zullen een tijd lang niet beseffen dat ze als anders gepercipieerd worden door hun omgeving. Pas later beseffen ze dat er een heel continent vol en over heel de wereld mensen zijn die dezelfde afkomst hebben. Ze beginnen dan de vaak vreemde reacties van andere mensen in het juiste perspectief te zien en soms te rebelleren. Maar ook dat wordt door sommigen als ondankbaarheid beschouwd.
Het multiculturele, of de “multikul” zoals later benoemd, brengt geen weldaden mee voor een gemeenschap. Iedereen blijft binnen de eigen culturele kring, religieus en werelds, en dat roept, naarmate het verblijf van de migrant langer en hun aantal hoger wordt, steeds meer wrijvingen en zelfs gewelddadige conflicten op. Kijk naar Libanon, een kruitvat van etnische conflicten dat om de zoveel jaren tot een uitbarsting komt. En dat zijn dan nog culturen die min of meer aanverwant zijn. Je zou je de vraag kunnen stellen waarom zoveel inspanningen worden geleverd om landen in de westerse hemisfeer te overspoelen met vluchtelingen uit ontwikkelingslanden. Je zou je de vraag kunnen stellen waarom niet wordt geopteerd om oorlogen te vermijden, de rijkdommen van die landen aan de bevolking te geven en hen te helpen om de nodige infrastructuur en industriële technologie uit te bouwen. Je zou je de vraag kunnen stellen waarom ngo’s en hun gulle donateurs zich hier niet meer op toeleggen.
De media hebben zoals steeds grote campagnes opgezet om miljoenen voor de vluchtelingen van Oekraïne binnen te halen. Ons geweten is nu gesust. De burgers die in Jemen onder vuur liggen, de kindsoldaten in Oost-Congo, de kindslaven van Afrika en de vluchtelingen in eigen land zijn niet nieuwswaardig, laat staan caritatief belangrijk. Uit een studie bleek dat ons gasverbruik in de wintermaanden sterk gedaald was. Onmiddellijk werd daar de meest gunstige conclusie aan verbonden. Wellicht had iedereen de thermostaat wat lager gezet. Ik herinner me branden die ontstonden omdat mensen gevaarlijke kacheltjes gebruikten. Of een CO-2 vergiftiging opliepen. Ik herinner me dat mensen hun gasrekening niet meer konden betalen, met alle gevolgen van dien. Waren deze factoren van geen betekenis, of zag men het niet meer? Is de ellende ver weg comfortabeler om te bespreken dan de ellende vlakbij? Tolstoj schreef: ‘er bestaan geen omstandigheden in het leven waaraan een mens niet gewoon kan raken, zeker wanneer hij ziet dat ze overal om hem heen worden aanvaard’.
