Cultuur onder censuur
Nou breekt m’n klomp, dacht ik, en dat bij onze noorderburen, de tempel van tolerantie. Waar ging dit over? Bij een belangrijke fototentoonstelling in Breda werd een van de geëxposeerde werken al na enkele dagen verwijderd, laten we maar zeggen, vernietigd. Zo gaat dat met conceptuele performance art. Het betrof een collage van vrouwengezichten die onder het mes van de esthetische chirurgie die dit bijvoeglijk naamwoord eer hadden moeten aandoen, maar hierin dus faalden. “Destroy my face” heette het kunstwerk en dat werd aanschouwelijk gemaakt door de foto’s over de vloer van een skateboardhal uit te spreiden, waarna zo’n joch er dagenlang met een plank op wieltjes zou over rijden, zodat de geschonden gezichten nog meer geschonden werden. Ik vond het een knap idee en begreep precies wat de kunstenaar hiermee wilde aanklagen. Dat de door mannen gedomineerde maatschappij verlangde dat vrouwen jong en mooi moeten blijven, of dat ze anders het versleten exemplaar zouden inruilen voor iets jongers en frissers. Maar dat was buiten de zeitgeist gerekend, die me-too een prominente plaats in het gefinancierde activisme had toebedeeld.
Een team jonge vrouwen nam het voortouw. Onder de hoofding dat dit werk geweld op vrouwen verheerlijkte, werd alras een perfecte sociale-mediastorm ontwikkeld. De meiden waren wel verbaast dat hun acties plots zo’n envergure kreeg, een brede internationale zelfs, met heel veel volgers. Nu vind ik dit wel een beetje erover. Want dat wisten ze toch vooraf. Dames die gepokt en gemazeld zijn in dat type roddelinstrumenten kennen het effect van trendy tetterberichten. Laten we mekaar geen Liesbeth noemen. Ach millenials, zo zelfvoldaan, zo oppervlakkig. Ze wilden ook dat in de toekomst inrichters van dergelijke evenementen met hen overlegden wat kon en niet kon. Ja echt, dat zeiden ze. Volgens deze spreekbuizen vol bravoure mocht kunst niet confronterend of controversieel zijn. Ze begrepen niet dat het geweld op de verminkte vrouwen al veel vroeger was uitgeoefend. Onder meer met het nastreven van een schoonheidsideaal dat door een bepaald soort mannen wordt uitverkoren: de volle lippen en wangetjes van een kind. Ik verzin dit niet, daar bestaat psychologisch onderzoek over.
En ja, zowat iedereen kreeg de volle laag. Ook de uitbater van de skateboardhal, gebracht door een Engelstalig meisje op skateboard en in het streetwise uniform van de desbetreffende subcultuur, werd stevig aangepakt. Vuilspuiterij en doodsbedreigingen zijn legio in het wereldje van de – ahum – sociale media. De artiest in casu stond er wat beteuterd en een beetje angstig bij. Ja, zo kijkt nu een kunstenaar die in een schijndemocratie met schijnvrije meningsuiting leeft, dacht ik toen. Onder een totalitair regime weet je dat en hoe je wordt aangepakt. Hier komt het als een donderslag bij heldere hemel en word je imago besmeurd, je kunstwerk aan stukken gescheurd en die plek als jurylid bij een komende expositie in Engeland, kun je nu wel vergeten. Blijkbaar had de mecenas die het evenement aldaar geheel belangeloos financierde dit geëist. Daar is het weer, de poppenspelers die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Me-too is voor de grote resetters een van de troetelkinderen. Vul de redenen zelf maar in, ze beginnen met verdeel en eindigen met fortuin.
Heel de hetze deed me denken aan de beeldenstormen die vroeger en nu nog woedden en woeden: de culturele revolutie van Mao, de boedha-beelden van de Taliban en Palmyra van IS. Vernietig het verleden en je kunt steeds dezelfde fouten maken. Vernietig de cultuur en je kunt met een wit blad opnieuw beginnen. De geglobaliseerde wereld als dat naargeestige dorp onder de kerktoren, met z’n lastercampagnes, z’n roddeltantes, z’n pesterijen tegen outsiders, z’n geestdodende navelstaarderij. De schreeuw van Munch kwam in me op, ook iemand die tijdens zijn leven onbekend en onbemind was, zijn talloze werken op het nippertje voor het nageslacht behoed. Ook entartete Kunst.
Gastbijdrag door Evan Frans
