“We leven in een vervalste wereld. Er zijn alleen dezelfde woorden die worden herhaald, maar er wordt niets mee gezegd. Er is in onze talen maar één werkelijk woord: chaos”. Deze tekst werd geschreven door een vergeten Nederlandse schrijver: Willem Frederik Hermans. Hij liet, gelukkig maar, een oeuvre van een veertigtal boeken na toen hij in 1995 overleed. Dat was na een leven van strijd tegen “leugenaars, gekken en malloten”, zoals hij het zelf uitdrukte. Hij had zijn hart kunnen ophalen in deze tijd. Nu is er altijd een kleine groep geweest die vocht tegen onwaarheden, vooral wanneer die onschuldige mensen of zelfs de hele mensheid in gevaar brachten. De boegbeelden daarvan werden monddood gemaakt, soms zelfs letterlijk. Ze vormden immers een groot gevaar voor de keizer die daar plots zonder kleren, in zijn nietige naaktheid, stond. Gewoon een mens zoals de anderen.
Wie macht heeft, wil die macht beschermen en nog groter maken om die nog beter te beschermen. Voor een machtige minderheid is de beste manier om zoiets te doen jezelf groter maken en de meerderheid kleiner. In de dierenwereld is dat ook zo. Zo kun je een petieterig vogeltje zich zien rechten, de vleugeltjes wijd spreiden en oorverdovend kwetteren, om een wat dopy hond af te schrikken. En het werkt. Ook de machtsmens bedient zich hiervan. Hij doet dat door imposante kastelen en luxe mansions te bouwen, met poepchique auto’s te rijden, zicht te omringen met bewakers die op bodybuilders gelijken en ga zo maar door. Maar de afgunst die dat opwekt kan soms averechts werken, zoals koningin Marie-Antoinette mocht ondervinden. Nee, jezelf de term “elite” toekennen en ervoor zorgen dat die term zelfs door je tegenstanders wordt gebruikt, is een betere techniek. Want het moet tot het gepeupel doordringen dat er een kleine groep mensen bestaat die zoveel beter zijn dan de doorsnee mens. Ze krijgen deze status niet van god, zoals eertijds de koningen en keizers, – wie gelooft dat trouwens nog? –, maar van afkomst en geld. Dat dan zakelijk instinct wordt genoemd. Anderzijds moet geprobeerd worden om de meerderheid van de mensen zodanig te kleineren dat die het niet in hun hoofd zouden halen om hun autoriteit in vraag te stellen. Armoede, gebrek aan kennis en uitputting door slavenarbeid en oorlogen, waren lange tijd de enige middelen. De bloei van de wetenschappen en later de technologie zouden nog betere onderdrukkingsmechanismen blijken. Dat was nodig, want de wereldbevolking bleef maar toenemen. Met frenologie bepaalde men minderwaardige mensenrassen, die zich toevallig in de winstgevende kolonies bevonden. Met de experimenten van de sociale wetenschappen kon je bewijzen dat mensen een wolf zijn voor de anderen. Door infiltratie in het onderwijs, de politiek en de media stuurde de machtige minderheid de publieke opinie, zodat de aandacht van hen werd afgeleid. De oorzaak voor alles wat misliep in de wereld was de mens zelf en nooit het systeem dat hen domineert. Is dat niet mooi? De honger in Afrika, de permanente oorlogen, de ongeneeslijke ziektes, dat is allemaal aan onszelf te wijten. En de wetenschap is er om ons met de neus op deze feiten, geen leugens, te drukken.
Om de kleine achterhoede ook zonder fysiek geweld in te lijven worden nu Trojaanse paarden ingezet. Deze valse profeten hebben een academische achtergrond, een aangeboren charme en sérieux, waardoor ze de intelligentsia die deze conspiracy sites bemannen en bezoeken met rationale argumenten kunnen verleiden. De truc is om een heel eind in het verhaal van de zogenaamde komplotdenkers mee te gaan en dan op te houden waar het machtsapparaat zelf in gevaar komt. Dan zeggen ze: ‘nee, dat doen die mensen niet. Ik heb er al mee gesproken.’ Dat kan een bewijs van goede trouw zijn. Misschien beseffen die slimmerds zelf niet dat ze mee worden opgeslokt in het leugenspel. Zo kun je het meemaken dat autoriteiten op het vlak van massavorming heel duidelijk kunnen uitleggen hoe dit fenomeen werkt en er toch zelf het slachtoffer van worden. Ze verwijzen daarbij graag naar Hannah Arendt, niet beseffend dat zij de bureaucratie, dus het systeem, verantwoordelijk hield voor de onvoorstelbare proporties van de holocaust. Maar het is uiteraard de bedoeling om de gewone mens neer te halen, de gewone mens die volgens Freud een bundel seksuele driften is en volgens de eigentijdse psycholoog één klomp genetisch materiaal zonder individuele eigenheid. Het doet me denken aan de sprinkhaan die in feite solitair is, maar door een overvloed aan serotonine plots sociaal wordt, aan groepsvorming gaat doen en een van de zeven plagen van Egypte wordt. Ik zie al zo’n technocraat die bedenkt dat we dit hormoon dan maar best gaan onderdrukken bij de mens.
Ik wil deze wetenschappers geen boosaardigheid verwijten. Als we weten dat de hele onderwijsstructuur, van de kleuterschool tot de academische top, doordrongen is van het commerciële narratief, kan men hun afgestudeerden weinig verwijten. Ze geloven er in, of ze spelen het spel mee. Zoniet kunnen ze gaan aanschuiven bij de VDAB. Idem dito voor de journalisten. Een verhelderende documentaire hierover, die nog steeds rondzwerft op YouTube, is “Shadows of Liberty”. De productie werd in 2012 gemaakt, toen de overschakeling naar een volledig door de industrie gedicteerde journalistiek in een hogere versnelling kwam. Eerst krijg je de fusies van de grote mediaspelers waardoor de audiovisuele sector in handen komt van enkele oligarchen. Dan de cover-up van commerciële schandalen en de eliminatie, soms letterlijk, van onderzoeksjournalisten. Maar vergeleken met nu lijken me deze verhalen nog klein bier.
Enkele flagrante voorbeelden uit eigen land. Een interview met een onderzoeker van de KUL over de e-sigaret draait uit op een reclamespot voor deze nieuwe winstmaker van de tabaksindustrie. Vapen zou 100 maal minder gevaarlijk zijn dan een gewone sigaret. Er zit wel nicotine in, een verslavend gif, maar dat wordt niet nader besproken. Wel veel gewauwel over het feit dat de stap naar die meer gevaarlijke conventionele kankerstok vrijwel onmogelijk is. Dat het ding door zijn hippe kleurtjes en smaakjes vooral bij onze jongeren aanslaat, daar wordt ook snel overgewalst. De journaliste van dienst geeft de klap op de vuurpijl: er zou geen wetenschappelijke controverse bestaan, dus elke wetenschapper vindt die e-sigaret ongevaarlijk. Laat daar dan onmiddellijk reactie op komen van een longarts, die zopas een jongen behandelde die van het vapen een longontsteking zou gekregen hebben. “Zou” is hier belangrijk, want je kunt ervan op aan dat de tabaco’s al naar andere oorzaken aan het zoeken zijn. Ik herinner me nog levendig die hoorzitting in de VS, waarbij al de CEO’s van die rookfabrieken ijskoud beweerden dat hun product niet verslavend was. Tot later interne memo’s opdoken die bewezen dat ze al lang op de hoogte waren dat hun sigaretten wel verslavend waren. Bovendien was op LN24, die Franstalige nieuwszender voor België, zopas een docu getoond, die al een tijd geleden op Arte was verschenen, over de e-sigaret. Hierin komt een jonge Amerikaan aan bod die zelfs een longtransplantatie moest ondergaan, als gevolg van het vapen. Ondertussen verschijnen overal vape-shops en weet je wat op het uitstalraam staat? Twee miljoen Belgen helpen stoppen met roken. Kan het Orwelliaanser?
Zo’n ander voorbeeld, waarbij de journalist de reclame-baseline levert, ging over de indexaanpassing. Assist van dienst was de hoofdredacteur van een vroeger ooit kritisch weekblad. Zaterdag wordt een beetje reclame gemaakt voor de geschreven pers, kwestie van eens een andere mening te horen (sarcasme!). Hij had het erover dat het toch zo onrechtvaardig was dat die indexaanpassing voor iedereen gold. Mensen met bedrijfswagens en zonnepanelen op hun dak profiteerden er het meest van. Wat zegt de radioman dan? ‘Ja, we laten de rijken betalen.’ Mensen met firmawagens en zonnepanelen zijn volgens deze competente nieuwsmakers de rijken. Ik geloof dat er dan heel veel rijken zijn in ons land, bijna de volledige middenklasse. Maar geen nood, die is snel aan het verdwijnen en een beperking van de indexaanpassing kan daar goed bij helpen. Was de streefdatum van het WEF om iedereen bezitsloos te maken niet 2030? Wie heeft zo’n staatszender nodig als er al genoeg commerciële zenders zijn.
Gelukkig zijn de valse profeten makkelijk te herkennen. Ze wijten alles wat misloopt in de wereld aan dé mens, niet één mens of een kliekje mensen, nee, gewoon de mens. Die is egoïstisch, hebzuchtig, dom, lui, belust op seks en plezier en vooral erg ziekelijk en zwak. Hij is ook eenzaam en in de massa wordt hij weer levend. Als een vlucht regenwulpen laat hij zich meevoeren door de rest van zijn soortgenoten. Hij is verdoemd tot de “condition humaine” en niemand kan daar iets aan doen. Die andere mensen, degenen die zich buiten de massa bevinden, die worden ten onrechte van het kwade beticht. Meestal kennen ze er enkele en ja, voorwaar, die deugen echt.
Toch blijft het belangrijk om naar deze profeten en hun meesters te luisteren, want ze bieden de argumenten aan waarmee ze ons willen bespelen. Je moet vooral goed tussen de regels lezen, de subtekst ontdekken waarin de ware bedoeling schuilt. Want de invloed van de media, en vooral die media die zich sociaal noemen, zijn de voortdurende stoorzenders in ons hoofd. Het is zoals Sid Lukkassen dat zo scherpzinnig en beeldrijk vertaalt: “de vervlechting van onze individualiteit met sociale media, continu blootgelegd aan alle instantane prikkels die daar heersen, maakt ons gevoelig voor nudging. Zo worden we van mensen met een individueel oordeelsvermogen tot reflexmatige knooppunten binnen een zenuwstelsel”. Ik denk dat juist daarin het grote gevaar schuilt voor de hele mensheid.
Nee, beste wetenschappers, de mens is geen willoos object dat zich door massavorming laat bepalen. Want hoewel het er in China en Noord-Korea op lijkt dat de mensen zich laten doen door een meedogenloos regime, dat wil nog niet zeggen dat ze daarmee instemmen. Er was zelfs openlijke tegenkanting bij de lockdown in Shangai, maar die werd onmiddellijk het zwijgen opgelegd. Er was vroeger ook de studentenrevolte op het Tiananmen plein. En dat er zelfs in Japan groepen waren die actief het Palestijns verzet steunden, ook dat zijn we vergeten. Maar de meeste burgers kiezen voor innerlijk verzet, een fenomeen dat je in de boeken van Ernst Jünger aantreft. Deze Duitse auteur maakte de verschrikking van de beide wereldoorlogen mee en wapende zich daartegen door innerlijk verzet. Als de mens in zijn individuele menszijn wordt bedreigd, zal hij zich terugtrekken in een eigen wereld waarin hij zichzelf nog kan zijn. Dat wordt ontroerend getoond in de film “La vita è bella” van Roberto Benigni, waarin een vader voor zijn zoontje een sprookjesachtige wereld schept in een concentratiekamp. Het wordt ook getoond in Walden, het boekje van Thoreau, die zich terugtrekt in de pracht van een ongerepte natuur. Het is ook terug te vinden, weliswaar in een agressieve versie, bij de Unabomber, die zich afzondert in de bossen en in zijn manifest tekeer gaat tegen de industriële revolutie, net zoals Timothy Mc Veigh. Dit zijn echter uitzonderingen, want de grote meerderheid van de mensen gaat niet tegen de totalitaire overmacht in en zoekt soms vrijheid in de pracht van de natuur. We zullen ons eerder met mooie dingen omringen en de duisternis buiten de deur houden. Om niet met die spuuglelijke windmolens en hoogspanningstorens geconfronteerd te worden zetten we bomen en hagen in onze tuinen. Niet verwonderlijk werd tijdens de coronaperiode vooral vastgoed gekocht op het platteland.
Ernst Jünger ging wel bij de Wehrmacht, hoewel hij kritische romans had geschreven over het opkomend nazisme. Tijdens zijn dienst in Parijs zocht hij de schoonheid op in antiekwinkels, antiquariaten en musea. Na de oorlog hervatte hij gewoon zijn maatschappijkritische literatuur. Je merkt hetzelfde scenario als in “Heimat”, die magistrale reeks van Edgar Reitz. De oorlog lijkt aan die familie voorbij te gaan. Af en toe dringt wel iets door, zoals de studenten in München die leaflets tegen Hitler uitstrooien en opgehangen worden, maar de gewone Duitser blijft gewoon doorwerken en plannen voor de toekomst alsof er niets aan de hand is. Jünger wordt omwille van zijn naziverleden wel een controversiële figuur genoemd, maar als we de mens als vrij individu beschouwen, geeft dit een ander beeld. Net als elk wezen in de natuur wil een mens overleven en als de storm te sterk is, buigt hij liever dan te breken. Dat zal hij doen tot hij nog genoeg veerkracht heeft om weer recht te komen. Een slimme tirannie vreest daarom meer de stille massa dan de revolutionair. In de officiële geschiedschrijving zal daarom de heldencultus altijd prominent aanwezig zijn, om nieuwe heroïsche daden uit te lokken en neer te slaan. De martelaar die meer martelaars creëert.
Ondertussen worden onze kinderen door de technocraten verleid met tal van leuke activiteiten zoals dat nerd-festival, met behulp van bekende Vlamingen, waaronder een standup comedian en een zanger. Een start-up die een datacenter wil sturen naar de maan, is een van de wetenschappelijke blikvangers. Pseudo-wetenschap gebracht door pseudo-wetenschappers, schoot me door het hoofd. De boekenbeurs anderzijds is afgeschaft door het virus en komt niet meer terug. Ach ja, dat is maar letterkunde, een mindere wetenschap.
Zou het kunnen dat we in onze eeuw het einde van de mens meemaken? We zijn als weerloze prooien in de prehistorie naar instrumenten gaan grijpen om ons te verdedigen. Na miljoenen jaren staan we op het punt om met deze instrumenten onze natuurlijke habitat te vernietigen en van de mens een machine te maken. Volgens Ray Kurzweil kan dat laatste al in 2030 zijn en in 2099 zou zelfs heel ons universum één grote supercomputer zijn. Is dat een grap of om te huilen? (5 juni 2022)
