Wie hoop en warmte zoekt tijdens deze donkere dagen zal dit beslist ontdekken in het boek “Freedom” van de Australische bioloog Jeremy Griffith. Ik ben al twee jaar op zoek naar de omstandigheden die ons naar dit pandemonium hebben geleid om uiteindelijk aan te belanden bij een boek dat het antwoord hierop geeft en al enkele jaren veel mensen beroert. Waarom is dat voor mij (voor ons?) zo lang verborgen gebleven? De auteur heeft nochtans geen moeite gespaard om zijn ideeën te verspreiden. Je kunt het via zijn website “humancondition.com” gratis downloaden in PFD, kopiëren, op je e-reader zetten en op je scherm(pje) lezen. Wie het in het Nederlands wenst kan terecht op de website van WTN Arnhem, wtnarnhem.com.
De menselijke conditie is iets dat ons leven al eeuwen verziekt en het lijkt alsof we er niets aan kunnen doen. Ik bedoel hiermee de brede betekenis van het woord: de mens in al zijn facetten, de morele conflicten inbegrepen. Met deze definitie belanden we onmiddellijk bij de kern van de zaak: waarom is er zoveel ellende in een wereld die door wezens met bewustzijn wordt beheerst? Waarom doen mensen die kwaliteiten als empathie en liefde bezitten mekaar zoveel kwaad aan? Waarom stevenen we met het geplande transhumanisme en groene plundering van de aarde verdere zelfvernietiging na? Waarom willen we het laatste restje mens in ons vervangen door techniek?
Volgens Jeremy Griffith komt dat omdat we ons in een permanente staat van psychose bevinden. Ons bewustzijn is voortdurend in conflict met de instincten die onze soort van zijn voorgangers overerfde: territoriumdrift, egocentrisme, angst… kortom alles wat er voor zorgt dat we mekaar willen controleren, overheersen, geweld aandoen en doden. Dank zij ons bewustzijn worden deze primitieve instincten voortdurend getoetst aan de gevolgen. We kennen de pijn die dergelijk gedrag teweegbrengt, omdat we ons kunnen inleven in de andere. We weten dat dood het einde is van een menselijk bestaan.
Dit inzicht werkt bevrijdend en dat is de reden waarom het boek “Freedom” heet. Het zorgt ervoor dat je jezelf begrijpt en waardeert. Zoals je elk mens begrijpt en waardeert. Hierdoor kunnen we als mens groeien. Hierdoor kan onze geesteszieke maatschappij gezond worden.In zo’n maatschappij zouden oorlogen, honger, armoede, tirannie en al die andere desastreuze, door onszelf veroorzaakte tragedies, uiteindelijk niet meer bestaan. Gevaarlijke experimenten op kinderen, mensen of zelfs dieren, zouden niet worden getolereerd. Ons ethisch besef en de aangeboren afschuw die we tegenover immorele daden in ons hebben, zou dit tegenhouden. Het idee alleen al zou niet in ons opkomen. Ach, ik weet het wel. Veel mensen zullen met deze ideeën spotten. Als jonkie heb je dat misschien al ervaren toen je idealisme werd gefnuikt door volwassenen die je geringschattend naïef noemden. Ze hadden zich al verzoend met het ethisch conflict in zichzelf en de moed opgegeven. Daarbij gaan ze echter voorbij aan het feit dat iedereen ermee instemt dat de mens intrinsiek goed is. Want verwacht men van een “normaal” mens niet dat hij empathie bezit? Dat moet haast wel, want iemand die hiervan is gespeend wordt een afwijking, een psycho- of sociopaat, genoemd. Het probleem is echter onze angst voor de toekomst, het besef dat ons bestaan eindig is. We bezitten de levenslust van alle schepsels, maar we weten met absolute zekerheid dat ons leven ooit stopt. Koppel dat aan de voortplantingsdrift die het leven oneindig maakt en je weet waarom onze angst een gevaarlijke partner krijgt , de aanbidding van het grote getal. Als beleidsmensen nu kiezen voor een experimenteel vaccin met potentieel gevaarlijke hulpstoffen, dan is dat omdat ze het alternatief nog gevaarlijker vinden. Dat zeiden ze trouwens, of ze lieten het zeggen bij monde van de experts: de ziekte is erger dan het vaccin. Hoewel dat niet bewezen is, niet toen, niet nu. Ze hadden die wetenschappers ook nodig omdat ze zelf angst hadden, verlamd van angst waren ze, zodat ze niet meer helder konden denken.
Ik geloof steeds minder in kwaadaardigheid. Het bestaat wel, maar alleen als gevolg van. Dat verklaart ook waarom degenen die beslissingen nemen om kinderen en zwangere vrouwen te laten vaccineren met iets dat niet voldoende getest is, zelf ook een gezin en familieleden hebben waar ze van houden. Het is immers voor het algemeen belang, de mensheid in zijn geheel. Het morele dilemma dat vaak wordt gebruikt om hardvochtige beslissingen goed te praten is dat van de keuze tussen het redden van één persoon, waardoor je er niet veel meer kunt redden. Het juiste antwoord is dan dat je de groep redt. Een ander dilemma is of je een persoon mag martelen om een onschuldige of een massa mensen te redden. Een zeer creepy dilemma dat de laatste tijd opgang maakt is of je een potentiële dader van, laten we zeggen een terreuractie, mag martelen en vermoorden om veel mensen te redden. Al deze dilemma’s wijzen op de dichotomie tussen kwaad en goed die in ons leeft. Want op al deze veronderstellingen kun je geen juist antwoord geven. Het zou kunnen dat je een kind dat verdrinkt echt kunt redden en de andere tien kinderen niet. Als je zou opteren om de tien kinderen te redden, zou het kunnen dat je er een of geen redt, of dat ze toch op eigen krachten de oever bereiken terwijl het andere kind verdrinkt. Ook bij de andere dilemma’s zijn er zo veel varianten mogelijk dat je niet een eenduidig antwoord kunt geven. Bovendien zijn ze alle theoretisch, want in de praktijk denk je niet na en zul je altijd impulsief handelen. Deze voorbeelden geven aan hoezeer wij mensen in een tweestrijd gewikkeld zijn tussen onze existentiële angst en menselijke solidariteit. En alsof het erom gedaan was, leveren de Britten Julian Assange op de werelddag van de mensenrechten uit aan Amerika, een land waar maandelijks doodstraffen worden uitgevoerd, – enkele dagen geleden nog iemand die tijdens zijn tientallen jaren opsluiting in afwachting altijd heeft volgehouden dat hij onschuldig was –, met dodelijke injecties of zelfs op de elektrische stoel. In 2021. Dat Julian, die oorlogsmisdaden en andere immorele feiten aan het licht bracht, nu wordt overgeleverd aan de instanties die hij aan de kaak stelde, getuigt van angst, angst voor de waarheid en een panische angst dat die het grotere publiek zal bereiken. De chaos, de massa, het anarchisme… dat zijn de natuurkrachten waar machthebbers bang voor zijn. Nelson Mandela heeft er Zuid-Afrika voor behoed met zijn waarheidscommissies en door de economische belangen nog altijd in handen van dezelfde westerse oligarchen te laten. Hij heeft ervoor gekozen om zich met de “human condition” te verzoenen en op korte termijn is dat heilzaam gebleken. Maar het heeft de zaak voor de autochtone bevolking niet opgelost. Er is nog veel armoede, misdaad, dakloze armen in kampen en rijken die zich opsluiten in “gated communities”. Er werden nog niet zo lang geleden stakers neergeschoten door de autoriteiten in een Britse mijn. De onrust blijft ondergronds smeulen. De discriminatie van de grootste bevolkingsgroep wordt niet opgelost door het fenomeen dat er nu ook steeds meer arme blanken zijn.
Zolang we denken dat onze huidige menselijke conditie onvermijdelijk is, zal er nooit iets veranderen. Dan blijven we opgesloten in de vicieuze cirkel van globale paranoia. We vertrouwen de regerende kaste niet en zij vertrouwt ons niet. Van betutteling en mindgames zal het naar dwang en erger gaan, van vreedzaam verzet en straatprotest naar bloedig geweld en revolutie. Dat is niet wie wij zijn. Wij zijn geen zwerm trekvogels, een korf bijen, een nest mieren of een hoop termieten. Wij zijn zelfbewuste mensen met eigen verantwoordelijkheid voor onszelf, onze familie en onze gemeenschap.
Ik wens u een jaareinde vol troost en een volledig nieuw jaar dat de vorige twee doet vergeten.
