De rode koningin is een personage uit het bekende, niet zo kinderachtige kinderboek “Alice in Wonderland”. Ze spoort Alice aan om steeds sneller en sneller te lopen, tot het meisje ontdekt dat ze niet vooruitkomt. Alles rondom haar blijft hetzelfde. Ze is dus ter plaatse blijven trappelen. Een mooie metafoor voor de evolutie van de soorten. Wie het snelst loopt wint en daarom willen we altijd de snelste zijn, ook als dit stilstand betekent. Deze passage wordt aangehaald door Vincent Mignerot, tijdens een conferentie voor studenten Ecologische Wetenschappen in Bretagne. Hij is sinds lang bekend als iemand die ons wil waarschuwen voor de onvermijdelijke ineenstorting van onze leefwereld, meteen ook de titel van zijn exposé: L’effondrement: inéluctable.
Nu de schoolkinderen weer gaan spijbelen voor het milieu, vroeg ik me af of zij zich ook enkel richten op de tunnelvisie van CO2, klimaatneutraal, zonnepanelen, windmolens en elektrische auto’s. Want dan zou deze alternatieve kijk op de zaak wel eens ontnuchterend kunnen zijn. Maar het is in het Frans en ik weet niet in hoever onze Vlaamse jongeren die taal nog machtig zijn.
Ook voor de universiteit Gent en zijn studentenraad die volmondig achter het kappen van een bos voor nieuwe studentenflats staan, kan deze lezing geestesverruimend, wie weet wel mindblowing zijn. Als is het alleen maar omdat Vincent Mignerot aanstipt dat het een miljoen jaar duurt eer een nieuw aangeplant bos dezelfde microkosmos, flora en fauna bereikt als een bestaand bos. Het is ook niet zeker dat zo’n bos direct zal aanslaan. Wordt dat dan nog eens herplant? Ik herinner me een “Tegenlicht” uitzending over de zoon van een Braziliaanse grootgrondbezitter die aan intensieve landbouw en veeteelt had gedaan, waarna er op zijn grond niets meer wilde groeien en er enkel dorre ellende en droogte overbleef. De weelderige bomen, bloemen, veelkleurige vogels en vlinders uit zijn jeugd indachtig, vatte de rentenierende zoon het plan op om het bos te herstellen. Het kostte hem talloze jaren om een fractie van de oppervlakte weer groen en bosrijk te maken. Soms moest hij hectaren aanplantingen twee- en zelfs driemaal herhalen, omdat alle boompjes kapot gingen. Je zou je de vraag kunnen stellen of herbebossing dan ook echt een oplossing is. Zou het niet duurzamer en voordeliger zijn om de oorspronkelijke bomen gewoon in de grond te laten? In het geval van Gent komt er dan nog bij dat die flats nodig zijn omdat het vastgoed te duur geworden is. Deze kunstmatige bubbel zou door onze regeringen kunnen doorgeprikt worden, maar wat blijkt? De investeringen en bijgevolg de vraag naar worden nog aangemoedigd door een belastingvoordeel voor de tweede woning. Een maatregel die blijkbaar bij de laatste opstelling van de begroting niet kon teruggeschroefd worden. Waarom niet? Ik begrijp het niet.
Vincent Mignerot toont ook met behulp van grafieken aan dat de zogenaamde uitstap uit de fossiele brandstoffen enkel een vrome wens is. We zullen nooit zonder olie kunnen, al was het alleen maar om de mobiliteit van de globalisering te behouden. Met elektrische of op waterstof werkende motoren zullen we het niet redden. De productie ervan kost immers meer materialen dan we uit de aarde kunnen bovenhalen en brengt onherstelbare schade aan bodem, lucht en watervoorziening aan. Een historische grafiek toont bovendien aan dat de vervanging van één energie door een andere lulkoek is. De nieuwe energie blijft gewoon naast de andere bestaan. Dat zien we met steenkool bijvoorbeeld, dat nog altijd gedolven wordt. De verbruikte totaliteit energie vergroot enkel en daarmee ook de schade aan ons leefmilieu.
Ook het sorteren en recycleren van de afvalberg is enkel een doekje voor het bloeden. En een truc om al die wegwerpproducten en -verpakkingen blijvend te produceren. Ze recycleren en omvormen tot nieuwe producten is belastender voor het milieu dan ze gewoon te vernietigen. En alles wat we uit de grond halen, kunnen we eens verwerkt niet meer aan de bodem teruggeven. Het is weg, voor altijd. Ondertussen worden we in slaap gesust met klimaatacties en ronkende beloften van multinationals. Zo kan het dat Ikea met zijn wegwerpmeubilair tijdens Corona gouden zaken deed. Het krimpend budget van de gewone consument zal hen daarna ook geen windeieren leggen, vermoed ik. Op tv Nederland, het gidsland op meer dan een vlak, zag ik een docu over een man die van alle lokale, duurzame bedrijfjes en handelaars in Nederland één grote keten wil maken. Zijn embleem las “Reaction” en dat had hij op de witte bestelwagen waarmee hij het land rondreed zelf gedrukt. In de achtergrond zag je een vrachtwagen van de “Action” voorbij stomen. Een mooie samenvatting, vond ik.
In het licht van de nakende ineenstorting van ons leefmilieu, volgens de prognose alleszins, lijkt het me dan ook beter om degelijke meubelen voor het leven te kopen, die je daarna nog aan je kinderen kan nalaten. Je smartfoon en tablet gebruiken tot ze stuk zijn en eventueel laten maken in de repairshops die her en der opduiken, lijkt me ook niet dom. Idem dito voor je tv en andere elektrische apparaten. Tot slot lijkt me de auto die het best is voor het klimaat de nieuwe auto die je niet koopt, ongeacht of die op elektrische stroom of fossiele brandstof rijdt. Zo lang mogelijk rijden met dezelfde wagen en zo min mogelijk als het kan. Anders zouden we wel eens tot de niet-elektrische fiets en paardenkar veroordeeld zijn. De oude indiaan wist het al. Pas als de laatste boom geveld is zal de blanke man beseffen dat geld niet eetbaar is, zei die. En voor onze politici? Misschien kunnen die Vincent Mignerot eens uitnodigen voor een spreekbeurt. Net zoals ze voor die oliemagnaat met zijn “Inconvenient Truth” hebben gedaan. Uch-uch!
