… cogito ergo sum?
Toen ik die nieuwe song van Billie Eilish hoorde, ‘I think therefore I am’ viel het me plots op. Waarom laten ze altijd dat tweede deel van het citaat horen? Test maar eens, zeg “Descartes” en je zal bijna altijd “Je pense, donc je suis” horen. Dat is al fijn, maar dat eerste deel vind ik ergens primordiaal. De volledige quote is toch “ik twijfel, dus ik denk. Ik denk, dus ik ben’. Het lijkt er op alsof we niet meer mogen twijfelen, cfr. coronavirussen en vaccins. Dat is wellicht het gevolg van de moord op het postmoderne denken. Toen ik Noam Chomsky dat hoorde doen, is hij voor mij van zijn voetstuk gevallen. Ik denk dat hij een poortwachter is. We mogen niet meer twijfelen en later dan ook niet meer denken. Uiteindelijk zullen we misschien niet meer mogen zijn. Op dit moment worden we behandeld als kleine kinderen die honderduit vragen stellen aan de volwassene. ‘Waarom?’ vraagt het nieuwsgierige kind. ‘Daarom’ zegt de ouder, arrogant en ietwat verveeld.
Het lijkt wel alsof fatsoen en geweten vergeten begrippen zijn. Omdat de coronacijfers bij ons al vanaf eind 2020 gestaag aan het dalen zijn zien steeds meer mensen de noodzaak van vaccinatie niet meer in. En dat terwijl er zo’n enorme voorraad op ons wacht en nog veel andere op komst zijn. Zal het débacle van de Mexicaanse of varkenspest zich herhalen? Nu de schrik voor de ziekte afneemt moet er naar een andere noodmaatregel worden gegrepen. We stijgen naar de hogere behoeften in de Maslow-piramide, de sociale erkenning en de bewegingsvrijheid van de mens. Een christelijk geïnspireerd politicus maant ons aan om het vaccin te nemen, want verbieden kan hij niet – waarom niet blijft me duister, want worden onze baby’s niet verplicht ingeënt? – maar het zal dan wel moeilijk worden om te reizen en voor je werk moet je dan ook vrezen. De orde van geneesheren vult hem aan door artsen die twijfelen aan de vaccins met schorsing te bedreigen, iets wat ze nu en vroeger ook al deden. Dit komt me vreemd voor, want twijfel is inherent aan de wetenschap. Bovendien twijfelen ze zelf ook. Want plots mag het Astra-Zeneca vaccin dat gevaarlijk zou zijn voor ouderen toch wel aan die groep gegeven worden. Er is dus duidelijk een verharding aan de gang bij onze beleidsmakers. Voor de extremen moest je vroeger naar de VS gaan. Daar werd ooit een kind met kanker bij zijn ouders weggehaald omdat die geen chemotherapie wilden. Zal dat binnenkort bij ons ook kunnen? Over de moraal van het vaccinverhaal, geen woord bij de officiële instanties. Toch zouden zij het begrip “ qui bono” moeten kennen. Lag er ooit geen nota met dit opschrift, groot genoeg om de camera van de pers te halen, op de schoot van een van onze premiers? Ik denk dat je gerust mag zeggen dat de artsen die twijfelen aan het vaccin geen voordeel hebben bij hun opinie. Ze riskeren juist heel wat, hun goede naam, hun carrière, hun levensonderhoud. Wie er wel voordeel bij hebben ligt voor de hand. Dat laat ik u zelf invullen.
Vroeger werd de publieke opinie door filosofen en schrijvers/journalisten gemaakt. Victor Hugo en “J’accuse”. Sartre en Simone de Beauvoir, Gore Vidal, allemaal mensen die hun stempel drukten op de maatschappelijke ontwikkelingen. En nu? Waar zijn de filosofen? Waar zijn de journalisten? Wo sind Sie geblieben? Er was een tijd dat de pers de vierde of de vijfde macht werd genoemd. Dat was in een periode waar de scheiding der machten nog geen vodje papier was. Gelauwerde onderzoeksjournalisten zoals John Pilger, Seymour Hersch, Chris Hedges, Oriana Fallaci (oef, een vrouw) en zoveel integere journalisten over heel de wereld hebben zich teleurgesteld afgewend van hun gezaghebbende kranten. Sommigen werden afgemaakt, letterlijk in schurkenstaten, anderen belachelijk gemaakt en verdreven. Journalisten die oorlogsmisdaden aan de kaak stellen worden in de vergeetput gedumpt, zoals Julian Assange. De echte onderzoeksjournalistiek wordt nog enkel uitgeoefend op de betrouwbare conspiracy sites die voor de gelegenheid over een kam worden geschoren met de fantoomsites van militaire intelligentsia waarin met behulp van aliens, reptielen, een fake Bill Gates en flat-earth-theorieën kritische berichtgeving en beschouwing belachelijk wordt gemaakt. Dit soort bedrog is van alle tijden. Wie wil weten hoe ver dit kon gaan kan terecht in het boek “Fantoomterreur” van de Poolse auteut Adam Zamoyski, dat over de periode na de Franse revolutie tot een stuk na de eeuwwisseling loopt. Je houdt het niet voor mogelijk. Maar eeuwwisselingen lijken nu eenmaal dramatische stemmingen mee te brengen.
Het type journalist, of laten we ze liever omroeper of nieuwslezer noemen, dat we in de conventionele media overhouden is iemand die langere vragen stelt dan de antwoorden die hij krijgt, of vragen die het antwoord al in zich dragen, of vragen blijft stellen tot hij het juiste antwoord (zijn gekleurde, opgelegde mening) krijgt. Kritiek beperkt hij tot het uitspelen van mensen tegen mekaar, het uitlokken van voorspellingen die onmogelijk kunnen gemaakt worden, het belachelijk maken van mensen die niet aan zijn publieke opinie beantwoorden en argeloze ondervraagden te verleiden tot uitspraken waarmee ze in de problemen komen. Hij, maar u mag die ook allemaal door ‘zij’ vervangen, doet voornamelijk voorspellingen en geeft meningen, weliswaar verpakt als feiten. Deze zogenaamde feiten worden nooit onderbouwd door exacte gegevens, maar algemeen gestut door ‘experts’, of ‘wetenschappers’, of ‘studies’. Nooit wordt het onderzoeksbureau, de relevante steekproef, de peer-to-peer review enz. aangegeven. Onlangs bestond het een interviewer op de radio uit te kramen dat, ik citeer: ‘alle wetenschappers het er over eens zijn dat vaccinatie noodzakelijk is’. En dat terwijl op het net zoveel gerenommeerde academici en medische specialisten zijn die daar ernstige twijfels over hebben.
Maar de conventionele journalist heeft zich ook het recht voorbehouden om de enige autoriteit op het vlak van fact checking te zijn. Hij hoeft daarvoor zelfs niet ten gronde degelijke studies aan te stippen, nee, het is waar of niet waar omdat hij het zegt.
In de laatste Zevende dag voor de krokusvakantie werd de manipulatie van praatprogramma’s nog maar eens aangetoond. Eindelijk mocht er eens een kritische stem, d.w.z. een stem die niet de conventionele opinie volgt, aan het woord gelaten. Ze hadden daarvoor een lieve vrouwelijke huisarts uitgekozen die zich aan natuurgeneeskunde bezondigde, een geneeskundige praktijk die altijd de gebeten hond is bij de overmachtige beoefenaars van de allopatische geneeskunde. Ze werd al onmiddellijk de mond gesnoerd toen ze zei dat ze al blij was dat ze eindelijk mochten komen bij de staatszender die in feite van alle burgers is. Naast haar zat een tweeslachtig iemand, hij was een beetje tegen de gang van zaken, maar ook een beetje voor, vooral nadat hij werd terechtgewezen door de geleerde prof die het vaccin met hand en tand verdedigde. Naast hem zat iemand van gezinszorg die de taak had die dekselse anti-vaxxers te culpabiliseren. Je kreeg echt de indruk dat die mensen aan de andere kant van de tafel misdadigers waren. Terwijl die spraken zaten de anderen als kwade donderwolken te luisteren, daar zoemde de camera ook dankbaar op in. Conflicten, top-tv. Het werd me al te gortig toen er over de testfase werd gesproken. Toen de huisarts opwierp dat er veel te vroeg begonnen werd met het inenten, al na testfase 3, pikte de geleerde wetenschapper daar direct op in. Medicijnen werden ook al na testfase 3 op de goegemeente losgelaten. Nu is een medicijn geen vaccin, maar dat daargelaten is deze repliek een slappe voorstelling van de feiten. Medicijnen komen pas na 12 jaar op de markt, na testfase 3, dat wel. Het vaccin wordt na nog geen jaar op grote schaal toegediend en dat vooral aan mensen met een zwakker immuunsysteem. De lange-termijneffecten worden getest in fase 4 en ook dat vind ik zorgelijk, zowel voor medicijnen als voor het vaccin. Als we echt het voorzorgsprincipe zouden hanteren, moeten we nog langer wachten. Ik zou er nog kunnen in komen dat mensen die ten dode opgeschreven zijn en niet lang meer te leven hebben als labrat fungeren, maar iedereen…? Ik vermoed dat hierbij vooral commerciële motieven, het return on investment, spelen. En dat is onethisch. Uiteraard volgde hierop geen repliek.
Dat het (commerciële) machtsapparaat alle actoren naar zich heeft toegetrokken is een nefaste ontwikkeling die ervoor gezorgd heeft dat vermogen belangrijker is dan arbeid, dat voor alle maatschappelijke waarden slechts één maatstaf is, die van het kapitaal, zie kapitalisme. Daarom wordt werk slechter betaald dan vermogen en ook meer belast. Deze neergang is al lang bezig, was zelfs ingebakken in ons systeem, maar ze wordt nu pas, met de opgedrongen ecologische en medische miljardenschulden van staten glashelder. Zoals we hebben gezien dat virologen een heel land op de knieën kunnen krijgen, kunnen de media een heel volk in een massapsychose storten. Niet voor niets stijgt het aantal mensen dat slaapmiddelen nodig heeft en het aantal doden die door een trein worden gegrepen. Men wil het dan doen voorkomen dat dit allemaal aan de onvoorzichtigheid van de overledene te wijten is, maar hoe weten ze dat? Net zoals frontale botsingen met auto’s zijn overlijdens op het spoor vaak vermomde zelfdodingen. Dit wordt stilgehouden.
Kennis is macht, dat wordt al sinds de oudheid onderwezen. Wetenschappers, journalisten, politici, grote ondernemers hebben een kennis die u en ik ontberen. Alleen dat al geeft hen een enorme voorsprong. Stalin liet niet voor niets de ingenieurs berechten en terechtstellen, na eerst geprofiteerd te hebben van hun kennis. Een dictator weet immers waar zijn autoriteit kan worden aangetast, waar hij de controle dreigt te verliezen. Maar met de ongebreidelde groei van de digitale snelweg valt dit voordeel voor de media en haar broodheren weg. De gehate conspiracy podcasts en sites onderbouwen hun documentaires en nieuwsprogramma’s met verifieerbare bronnen, zoals officiële documenten en fragmenten uit de mainstream media. Ze doen dit juist omdat ze door de reguliere pers afgekraakt worden. Vele benadrukken dan ook hun open-source politiek. Elke kijker/luisteraar kan alles zelf nakijken en corrigeren. Op internet is het geheugen onuitwisbaar en tijdloos. Wat door censuur wordt gewist is steevast op talloze PC’s opgeslagen, klaar om te posten op platforms die vrije meningsuiting nog tolereren.
Vroeger dacht men dat de tirannie van de meerderheid het grootste gevaar voor de democratie was. Het is veel erger gebleken. Het is de tirannie van het gebrek aan een meerderheid die de mensheid in zijn geheel belaagt. Want we krijgen immers de indruk dat er keuzes zijn, verschillende ideologische strekkingen waarbij de ene het voor de kleine man en de andere het voor de bezittende klasse opneemt. De coronatragedie heeft ons die illusie echter ook ontnomen. Iedereen zat de op dezelfde lijn. Het enige onderscheid was de graad van strengheid. Het zou vroeger nooit gebeurd zijn dat vakbonden instemden met zo’n groot verlies aan jobs en zelfs in het onderwijs het thuisblijven van leerkrachten initieerde. Net zo min als liberalen winkels en bedrijven zouden laten sluiten, zonder hoop op verbetering en met enkel een faillissement in het vooruitzicht. Of dat katholieken religieuze bijeenkomsten zouden laten afschaffen, zelfs belangrijke gebeurtenissen in een mensenleven zoals vormsels, huwelijken en begrafenissen. Er is de facto geen meerderheid meer nodig. Om de illusie van tegenspraak levend te houden beperkt de journalistiek zich tot schandalen rond politici en gekissebis over onbelangrijke zaken. Wat interesseert het ons of de ene politica wel financiële partijsteun ontvangt en de andere niet. Uiteindelijk betaalt de burger het gelag en wie ervan profiteert zal ons worst wezen.
Blijft de vraag: hoe komt het dat journalisten zich zo gewillig laten gebruiken? Waarom zijn er geen heldhaftige onderzoeksjournalisten meer bij de conventionele media? Wellicht beseffen veel potentieel integere reporters niet hoezeer ze zijn ingekapseld in het machtsapparaat. Dat ze vaak mediatraining geven aan diegenen die ze kritisch zouden moeten evalueren en niet door hebben dat zoiets belangenvermenging is, bewijst dit. Ze hebben het standpunt van de autoriteit geïnternaliseerd. Bij een staatsomroep is dat de overheid. Bij een commerciële zender is dat het grootkapitaal. In onze westerse wereld zijn beide in samenspraak. De conditionering van het mediapersoneel begint al bij de opleiding, waarna bij de recrutering de gepaste mensen in dienst worden genomen. De hele wereld die zich buiten het gezichtsveld van de journalist bevindt wordt zo voor hem afgesloten. Hij mag enkel de thema’s die binnen zijn bevoegdheid vallen onderzoeken. Voor al het andere, precies de heikele onderwerpen die door complotdenkers worden aangekaart, kan hij enkel het officiële standpunt verkondigen. Hiertegen heeft hij alleen nog het verweer dat hij en hij alleen de maatstaf voor de waarheid is. Hij is de enige betrouwbare fact-checker. Net als die van ons, slachtoffers van corona, wordt zijn wereld steeds kleiner. Professionele buitenlandse correspondenten worden schaarser en spreken in Vlaanderen steevast Noord-Nederlands. Oorlogsreporters en -fotografen worden te duur en te kwetsbaar. Voor duidingsprogramma’s wordt steeds in dezelfde vijver gevist. Documentaires worden van achter de computer gemaakt. Wat blijft zijn de journaals die letterlijk worden overgenomen van het persbureau en op alle zenders gelijk, zelfs woordelijk gelijk, zijn. Tussentijds worden dan meningen van steeds dezelfde proffen en onderzoekers gebracht, vaak verbonden aan gefinancierde thinktanks of politieke ngo’s. En zo wordt het postmodernisme dan toch weer bewaarheid: the medium is the message.
Gastbijdrage door Eva Frans
