De angstpolitiek
Toen de schrik voor het coronavirus was weggeëbd, kwam er een andere angst in de plaats, geen doodsangst maar misschien nog iets ergers. Waarom namen onze machthebbers zo’n drastische maatregelen die enkel met het virus en de toekomstige vaccinatie ertegen rekening hielden? Waarom bleken alle economische, sociale, juridische, psychische en andere dan coronaziekten plots geen belang meer te hebben? Hing onze gezondheid dan enkel af van een infectieziekte en konden mensen niet meer ziek worden of sterven van kanker, hartaanval, depressie, ontbering en vooral stress. Dat laatste is een sluipende moordenaar die ons immuunsysteem ondermijnt en tot allerlei dodelijke kwalen leidt. Er werd gezegd dat het een totaal nieuwe variant van de oude coronastammen was en dat nog veel diende getest en onderzocht worden. Maar waarom werd dan uitsluitend voor één remedie gekozen, een die nooit genezing maar altijd bij weerkerende vaccinatie uitkwam?
Op dat moment kwam nog iets anders in het beeld. Na de wereldgezondheidsorganisatie mengde het wereldeconomisch forum zich in het debat. Deze wereldwijde organisaties klonken me wel bekend in de oren, maar echt kennen deed ik ze niet. Ik dacht dat ze een soort adviserende en onderzoekende rol hadden, een onpartijdige partner die werd gesubsidieerd door de aangesloten landen en bemand door verkozenen uit deze landen, door onze politici afgevaardigd. Maar toen bleek dat dit helemaal niet klopte, dat ze voor het overgrote deel worden gefinancierd door het grootkapitaal dat allerlei egocentrische belangen heeft bij de uitgebrachte rapporten. Ik ontdekte ook vrij onzacht dat hun conclusies helemaal vrijblijvend waren, nu ja, ze werden niet onder de noemer van wetten verkocht, maar convenant, verdrag, akkoord enz. Het doet me denken aan de Europese grondwet die maar niet gestemd raakte en dan maar wat herschreven en onder een andere naam toch werd goedgekeurd. Maar uiteindelijk werden al die adviserende dingen over milieubescherming, migratie en nu ook het coronabeleid netjes in wetten omgezet in de betrokken landen.
Het was opvallend hoe uni sono onze meesters klonken. Op internet circuleerde er zelfs een meme van een koor met politici en nieuwsankers uit talloze landen die allemaal dezelfde zinnen uitspraken. Dat was bizar. In ijltempo werden ook de vreemdste, veelal Engelstalige uitdrukkingen gelanceerd: social distancing, flatten the curve, contact tracing en ga zo maar door. Het woord van het jaar werd in ons Vlaams gewest wel autochtoon: knuffelcontact. Wat een warm woord, zei de omroepster met trillende stem. Het was nota bene gecreëerd door de minister van volksgezondheid, die met dat eeuwige monkellachje. Wat later circuleerde op het onafhankelijke nieuwscircuit berichten als zouden de media door hun onderscheiden regeringen op het hart zijn gedrukt de bevolking bewust angst aan te jagen, voor de goede zaak weliswaar, voor de gezondheid van het volk. Ik herinnerde me toen plots dat ik in april van dit jaar, ja toen al, op de staatsradio een interview met de voorzitter van de vereniging van begrafenisondernemingen hoorde. De omroeper van dienst bleef maar hameren op de werklast die zijn leden nu moesten hebben, waarop de man antwoordde dat het kalmer was dan IN april vorig jaar. De radioman bleef echter maar doorgaan: hoe zouden ze dat allemaal kunnen bolwerken? Was er wel genoeg personeel? And so it begins. Machiavelli schreef eeuwen geleden dat het beter is om door angst te regeren. Het lijkt wel alsof in deze coronacampagne alle truken van de macht worden toegepast, naast afschrikking is verdeel en heers ook niet weg te denken in deze donkere tijden. Ik wist al wel dat de staat een boeman was, maar wordt die staat nu ook mijn vijand? Het lijkt onze politieke dienaars niet te deren. Ze gedragen zich alsof er nooit meer verkiezingen zullen zijn. Misschien is dat wel zo, misschien is dat ook afgesproken daar in Davos. Geen verkiezingen meer wegens corona en als het echt niet anders kan, verkiezingen per post, heel betrouwbaar, getuige daarvan onze Amerikaanse vrienden. Brave new world, 1984, de regressie is bezig, ik bedoel de regressie naar die dystopische toekomstverhalen. Toen ze over drones begonnen die boven onze woningen en tuintjes zouden patrouilleren om lockdownfeestjes op te sporen, dacht ik, het is zover. In 1984 was het nog een helikopter die voor het raam bleef hangen en nu zal het een drone zijn. Het was zelfs voor de politie wat al te gortig en het voorstel werd teruggefloten. Maar wat zal het volgende keer zijn? Ik weet een ding. Als ze een hand met vier vingers omhoog voor me ophouden en vragen hoeveel vingers ik zie, dan zeg ik vier en niet vijf. Aldous en George hadden immers zelf bewondering voor de technische innovaties van hun tijd, ze kwamen zelfs uit de eugenetische stal, maar ze zagen nog wel in dat het humane aspect belangrijk is. Dat hebben de autoriteiten en opiniemakers van nu niet meer. In feite zijn ze technopolen, dat is het onderscheid dat Neil Postman maakt. Die vinden de mens ondergeschikt aan de technologie en daar hebben we al een aantal jaren de illustratie van gezien. Anderzijds moet je wel knettergek zijn om te denken dat je met een kleine groep miljarden mensen kunt domineren. Alle dictators die dat hebben geprobeerd, zijn mislukt, hoe aantrekkelijk hun utopieën ook leken. Mussolini, Mao, Stalin… zelfs het duizendjarige rijk van Hitler heeft het amper vijf jaar uitgehouden. Alles wat van boven af wordt opgelegd, tegen de menselijke natuur in, is geen lang leven beschoren. Wie niet naar het volk luistert zal verliezen. Dan valt het doek en merkt iedereen hoe laf en dom macht kan zijn. Lang, heel lang geleden waren er nog koningen die voorop liepen in de strijd met het zwaard en dezelfde gevaren liepen als hun onderdanen. Later bleven ze op hun heuveltje staan om snel de benen te nemen als de grond onder hun voeten te heet werd. Nog wat later bleven ze in hun war rooms met de tinnen soldaatjes spelen. Nu zijn er zelfs soldaten die van achter het computerscherm met joysticks mensen de lucht inblazen. Ik kan er niet aan doen, maar als ik de machtigen der aarde met gebogen rug en omringd door bodyguards schielijk zie wegvluchten als er alarm gegeven wordt, dan denk ik: kijk, achter al die stoerdoenerij schuilen toch nog bange mensen.
Tot slot, ik denk dat het heel moeilijk zal zijn om de coronaschrik gaande te houden. Veel mensen, de stilzwijgende meerderheid, hebben de ziekte niet in levende lijve meegemaakt. Ik ben niet ziek geweest, mijn gezin, mijn familie, mijn buren en de vertrouwde verkoopsters en klusjesmannen ook niet. Als ik de media niet volgde, dan had ik nooit geweten dat er een virus rondwaarde. Dat is nu precies het kenmerk van angst. Als je het voorwerp ervan niet aan den lijve ondervindt, wordt je het gewoon. Ze zullen dan ook nog straffere dingen uit de kast moeten halen. Nu de zomer stilaan lonkt en de zonnige dagen die we misschien met mondmasker en social distancing op de zeedijk en het strand kunnen doorbrengen, kwam alras een nieuwe angst om de hoek kijken. De veranderende moedervlekken en de alom gevreesde huidkanker. Laten we de andere winstmakers van Big Pharma en de beauty-industrie niet te kort doen. Hopelijk blijft het hierbij. Want het politiegeweld lijkt een nieuwe angstorgie in te luiden. In een hallucinant rondetafelgesprek in Blue Tiger Studio, een medestander die in Nederland voor de waarheid strijdt, spraken een viertal politiemensen – twee live en twee met vervormde stem – uit de biecht over het gewelddadige optreden van de politie bij demonstranten die tegen de coronamaatregelen ageren. Het was bij wijlen een hallucinant gesprek, maar dan toch weer niet verrassend. Laten we zeggen dat een alerte opvolger van het nieuws zijn vermoedens bevestigd zag. Ja, dat overdreven geweld behoort momenteel tot de politiecultuur. Ja, het wordt gebruikt om mensen af te schrikken om nog op straat te komen. Kinderen noch gehandicapten worden daarbij geschuwd. Er moeten arrestaties worden verricht, maar niet bij betogingen à la Black Lives Matter, daar moeten de agenten op de achtergrond blijven. Overal wordt dezelfde tactiek gebruikt. Rustige betogers worden als vee bij mekaar gedreven en dan omsingeld, waarna de kloppartij begint. Hooligans worden niet gearresteerd. Sommige gekwetsten blijven voor de rest van hun leven gehandicapt. Er worden als afschrikking charges met politie te paard uitgevoerd en ook honden opgehitst om mensen te bedreigen. Deze mensen, die niet meer piep waren, zeiden dat hun jongere collega’s hier geen problemen mee hadden en er zelfs mee pochten en lachten onder mekaar. Wie hier tegenin gaat wordt uitgesloten. Deze moedige politiemensen zeiden ook nog dat ze het moeilijk hadden om na zo’n dag thuis te komen en hun kinderen te zien. Kinderen die beelden van papa’s collega’s op tv hadden gezien. Het zou me niet verwonderen dat die agressieve collega’s geselecteerd worden op hun vermogen om mensen te brutaliseren. Of solliciteren jongeren met een gewelddadige inslag juist voor deze jobs? Ik krijg het gevoel dat we een nieuwe periode van barbarij zijn ingegaan.
In de speelfilm “Trumbo” die onlangs op tv gegeven werd, wordt het waar gebeurd verhaal verteld van de gelijknamige Hollywood scenarist die tijdens de communistenjacht op een zwarte lijst werd geplaatst, samen met nog veel anderen. Je merkt hoe een klimaat van angst kan geschapen worden door op de gevoelens van patriotisme te werken bij de bevolking. Na de oorlog waren veel mensen hun vertrouwen verloren in het westerse kapitalistische systeem en was er duivelse vijand nodig om de aandacht af te leiden. Veel sympathisanten van een socialer systeem en daarom niet zozeer van een totalitaire collectivistische ideologie à la Stalin, kwamen voor de speciale senaatscommissie waarin Nixon, Reagan en spijtig genoeg ook Robert Kennedy zaten. Militairen, politieagenten, advocaten, filmregisseurs, acteurs en actrices en vele anderen werden bedreigd en aangezet om vrienden en familieleden te verraden, om zelf aan broodroof, reputatieschade en zelfs gevangenschap te ontsnappen. Gezinnen werden uit mekaar getrokken, aan de bedelstaf gebracht en zelfs tot zelfdoding gedwongen. Trumbo zelf slaagde erin om als ghostwriter, samen met andere scenaristen, het hoofd boven water te houden. Hij slaagde er zelfs in om met Roman Holiday een oscar te winnen. Daarna schreef hij ook, dank zij Kirk Douglas, het scenario voor Spartacus van Stanley Kubrick. Hij wordt gespeeld door het hoofdpersonage van de knappe reeks Breaking Bad, wat beslist een pluspunt is. Het verhaal doet me denken aan de censuur en de wetenschappers die nu op non-actief worden gesteld. Ook nu zijn er meer zelfdodingen en echtscheidingen, word je geschorst van je medisch beroep en aangezet om overtreders van de coronawetten te verraden. Waar je toen een landverrader was omwille van een kritische mening, ben je nu een volksverrader die andere mensen in gevaar brengt. Er zijn dus wel wat overeenkomsten. De sinistere periode van vervolgingen in de VS begon in de jaren vijftig en eindigde pas in de jaren zeventig. Ik hoop dat het deze keer niet zo lang duurt.
Gastbijdrage door Eva Frans
