In de nadagen van de kredietcrisis van 2008, of bankencrisis, whatever, antwoordde onze toenmalige premier Yves Leterme op een snoeverig verwijt van een Nederlandse collega dat de Belgen genoeg op hun spaarboekje hebben staan om de hele staatsschuld van ons land te betalen. Onze noorderburen volgen immers net zoals onze Amerikaanse vrienden een economische politiek die burgers aanzet tot veel consumeren zonder dat je de spreekwoordelijke nagel hebt, dus ook veel moet lenen, en daar dan bovenop de lonen en sociale bijstand inkrimpt. Dit zorgt voor een werknemer die “lean and mean” wordt, voor economische groei en minder staatsschuld.
Eigenlijk voelde ik me als Belg een beetje trots toen onze premier dit repliceerde, trots en ook een beetje gerustgesteld. Zoiets van, ons kan er niets gebeuren, want als het echt erg wordt dan is er nog altijd het spaarpotje. Het viel me niet op dat hier gesproken werd over het gewoon leegmaken van onze spaarboekjes voor ‘s lands belang, iets waar je zelfs als patriot toch wat bezwaar kunt hebben. Want de politici zelf lieten het nog altijd breed hangen en de banken kregen fortuinen toegespeeld omdat ze “to big to fail” waren, iets waar je als kleine spaarder of belegger niet mee af moest komen. Af en toe zag je zelfs grotere aandeelhouders van banken over de vloer rollen in een handgemeen met de leden van het directiecomité. Maar zelfs zij beten in het zand.
Waren de woorden van onze vroegere premier een voorspelling? Het zou zo maar kunnen. Want kijk, in het begin van het coronatijdperk, werd nog altijd op die boekjes gespaard. Zo is de Vlaming nu eenmaal. Hij heeft geleerd om spaarzaam te zijn, om een appeltje voor de dorst te bewaren. Dat zit er van kindsbeen af in. Ik herinner me nog dat heel, heel lang geleden op die zwart-wit tv, een groot gevaarte met een piepklein scherm, een grappig tekenfilmpje van de ASLK, de Algemene Spaar- en Lijfrente Kas, liep over de krekel en de mier. In de zomer lag de krekel, pootjes naar omhoog in het hoge gras te luieren en tokkelde wat op zijn gitaar. De vlijtige mier deed niets van dit alles en draafde rond om voedsel te vergaren. Toen de winter kwam kon ze haar buikje rond eten, terwijl de krekel verhongerde en opnieuw met de pootjes omhoog eindigde, niet ontspannen maar stijf. Zo werden we als kind klaar gestoomd om later actieve en zuinige burgers te worden, de hardwerkende Vlaming ten voeten uit.
Met de hoge inflatie van bijna 8%, de bijna negatieve rentevoet en de fors stijgende consumptieprijzen verdwijnt dat spaarpotje als sneeuw voor de zon. Als straks de rente stijgt, zoals de Amerikaanse Fed al aankondigde, zullen de kleine spaarders daar zelfs niet van kunnen genieten omdat hun kapitaaltje volledig verdampt zal zijn. Als dan de rekeningen van al die vaccins, mondmaskers en testen moet betaald worden, komt dat er voor de bevolking nog eens bij. Je hoort ze weer spreken over de stokpaardjes: werkloosheid beperken in de tijd (en dan krijg je weer meer leefloners en kindjes met lege brooddozen), zieken en gepensioneerden aan het werk zetten… maar nooit snoeien in het politieke apparaat en zijn riante verloning. Geld bijdrukken zoals in de afgelopen jaren gebeurde kan nu ook niet meer, want dat zou de inflatie enkel aanwakkeren. Trouwens, waarom stijgen de energieprijzen zo enorm? Is de vraag dan zo toegenomen, in vergelijking met pre-coronatijden ? Of zijn dit weer kunstgrepen, zoals kunstmatige schaarste creëren met Russische pijplijnen die niet doorgaan en oorlogsdreiging? De oliebaronnen kunnen alvast van twee walletjes eten: hoge prijzen voor hun fossiele brandstoffen en onbeperkte winsten op hun groene energie, hoe slecht de staatsfinanciën er ook voor staan.
Ondertussen kondigen de incassobureaus aan dat de aanvraag voor een afbetalingsplan door de consument met 50% is gestegen. Steeds meer mensen kunnen hun uit de pan gerezen energiefactuur niet meer betalen. Die spaarboekjes zijn alvast opgesoupeerd. Als ze in het beste geval een haalbare afbetaling kunnen afspreken, komen daar nog intresten en kosten bij. En hoewel je spaarboekje niets meer opbrengt, de schuldenaar die niet direct kan betalen draait wel op voor een hoge intrest, zeker als het om beperkte bedragen gaat. Water vloeit altijd naar de zee, dat wist de apostel Matheus al.
Wil je nog iets overhouden van je spaargeld, al was het alleen maar om de inflatie bij te benen, wordt je nu ook verleid om in aandelen te beleggen. De kleine beleggers worden daarmee geholpen door apps die proberen de beursschommelingen te voorspellen. Zoals de groten, of toch niet helemaal. De grote fondsbeheerders zoals Blackrock, Vanguard e.d. houden zich daar niet meer mee bezig. Ze veroveren strategische, lees dominante posities van zo’n 20% in vitale ondernemingen. Laat de kleintjes dus maar spelen en hun centjes riskeren. Want in hoever je zo’n app van een jonge snaak kunt vertrouwen, die bv. bijhoudt hoe vaak een privé-jet van een industrieel landt bij een andere onderneming, en daaruit een fusie voorspelt? De groten bepalen zo steeds meer alle belangrijke spelers op de markt en het individuele leven van heel veel mensen. Naar verluidt zouden ze zich ook bedienen van kleine, don-quichotteachtige fondsjes om de edele doelstellingen van de klimaat- en technocraat-lovers te dienen. Voor het nodige geld zorgen zoals vanouds de enorme pensioenvoorraden die burgers voor een rozige toekomst aanleggen. Waarmee ze de eigen ondergang financieren, ha, ironie van het lot.
